Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego nowej serii t. XIX

Rocznik Polskiego TOwarzystwa Heraldycznego - Od Redaktora

Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego nowej serii t. XIX (XXX) ISSN 1230-803X
Od Redaktora
Tom XIX Rocznika prezentuje wyniki bada? po?wi?cone dziejom stanu rycerskiego, a w szczególno?ci takim kwestiom, jak regulacje prawne, genealogia, zagadnienia kultury i stanu posiadania, a wi?c problematyce, która znajduje si? w centrum zainteresowa? naszego Towarzystwa, a której Rocznik po?wi?ca swoje ?amy. Badania te w sposób naturalny przenikaj? si? z badaniami po?wi?conymi naukom pomocniczym historii. Pocz?tki mo?now?adztwa i rycerstwa (Marek Bara?ski) oraz historia kilku rodzin lub rodu jako egzemplifikacja kariery w dawnej Koronie (W?odzimierz Czarnecki, Jerzy Mrozowicki, ?ukasz ?wik?a), kwestia dyskusyjna, jak? mia?a by? solidarno?? rodowa, mie?ci si? w tych samych rozwa?aniach pomi?dzy prawem, struktur? a genealogi? (Przemys?aw Kaleta). Poznanie genezy powstania szlachty litewskiej (Andrzej Rachuba) u?atwia badania nad dziejami rodzin i ich w?asno?ci na obszarze Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego (Marek Karp). Artyku? o pocz?tkach klasztoru Bo?ogrobców i genealogii rodzin przeplata si? z w?tkami heraldycznymi jak?e zmieniaj?cymi si? od ?redniowiecza do czasów nowo?ytnych, prezentuj?c swoisty herbarz — herbarz rodzin zwi?zanych z miejscem kultu i tradycji rycerskich. Takich miejsc w Polsce mamy niewiele, ale tym bardziej warto zwróci? na nie uwag?.
Tekst dotycz?cy struktury w?asno?ci szlachty na ziemiach ruskich (Henryk Litwin) zapowiada cykl artyku?ów po?wi?conych temu zagadnieniu. Ich autorem jest badacz od lat zajmuj?cy si? tym obszarem i szlacht? zarówno miejscow?, jak i nap?ywow?, na terenie szeroko poj?tej Rusi.
Badania sfragistyczne na gruncie ?róde? wywodz?cych si? z pa?stwa krzy?ackiego to wa?ne zagadnienie dotycz?ce to?samo?ci historycznej miast na ziemiach polskich (Marcin Hlebionek), równie? w kontek?cie obecnych przemian zwi?zanych z heraldyk? samorz?dow?, a wi?c z tym w?tkiem heraldyki, który jest nadal ?ywy w Polsce. Nie dotyczy to tylko miast niewielkich, gdy? przemiany w wykorzystywaniu komunikacji wizualnej dotykaj? tak?e tych z d?ug? tradycj? swoich herbów, jak np. Kraków (Zenon Piech), wskazuj?c na chwilowe — miejmy nadziej? — odej?cie od tradycyjnej heraldycznej wizualizacji w?asnych tradycji.
Na ?amach Rocznika po raz kolejny poruszane s? kwestie dotycz?ce symboliki pa?stwowej — tym razem przedmiotem zainteresowa? badawczych sta?y si? jej barwy (Marek Adamczewski), co jest tematem niezmiernie wa?nym w zwi?zku z prowadzonymi od kilku lat pracami w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego nad now? wersj? ustawy „O godle, barwie i hymnie”, miejmy nadziej?, ?e wraz ze zmian? jej tytu?u na ustaw? „O herbie, barwie i hymnie”.
Tak?e dzia? Recenzji przynosi informacje o pracach badaczy spoza Polski.
W czasach pandemii Rocznik staje si? wa?nym elementem ?ycia naukowego Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, tym samym zach?cam nie tylko PT Cz?onków Towarzystwa do nadsy?ania tekstów do kolejnych tomów naszego punktowanego pisma.
W tym roku udost?pnili?my dzi?ki grantowi Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego dwa zespo?y archiwalne, tj. ksi?gi s?dowe grodzkie i ziemskie kowalskie z zasobu Archiwum G?ównego Akt Dawnych. Tym samym kolejnych kilkadziesi?t tysi?cy kart sta?o si? dost?pnych dla badaczy i mi?o?ników historii bez wzgl?du na czas i miejsce pracy. Ta dzia?alno?? zw?aszcza teraz, w okresie panuj?cej zarazy — jak mówiono niegdy?, „powietrza” — jest szczególnie wa?na. Mam te? nadziej?, ?e w roku przysz?ym szczodro?? Ministerstwa pozwoli na dalsze prace i udost?pnienie kolejnych ksi?g s?dowych z okresu staropolskiego.
W ci?gu ostatnich kilkunastu miesi?cy Towarzystwo spotka?y równie? smutne wydarzenia. W tym czasie odeszli od nas: Andrzej Heidrich — wybitny grafik, autor banknotów, a tak?e aktualnie obowi?zuj?cej stylizacji Or?a Bia?ego, herbu Polski (zm. 20 pa?dziernika 2019), Alfred Znamierowski — cz?onek Komisji Heraldycznej (zm. 23 pa?dziernika 2019), Andrzej Grzybowski, o którym wspomnienie zamieszczamy w niniejszym tomie, oraz Jan Pruszak.
Jednocze?nie dzi?kuj? wszystkim PT Cz?onkom Towarzystwa, którzy organizuj? spotkania online, w okresie gdy nie mog? one odbywa? si? w tradycyjny sposób. Mam nadziej?, ?e ju? nied?ugo zaistniej? mo?liwo?ci zorganizowania zarówno Walnego Zebrania, jak i spotka? naukowych we wszystkich oddzia?ach. W tym trudnym czasie ?ycz? zdrowia wszystkim Cz?onkom i Sympatykom Polskiego Towarzystwa Heraldycznego.
S?awomir Górzy?ski Redaktor Naczelny Rocznika Prezes Polskiego Towarzystwa Heraldycznego ORCID: 0000-0001-6067-4355
DOI: 10.36693/RPTHer.2020.01

Spis tre?ci Od Redaktora — S?awomir Górzy?ski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 ROZPRAWY I STUDIA Marek Adamczewski — Karmazynowa jak... puchar wina, bia?a jak ?nie?na lawina. Kilka uwag w sprawie polskiej czerwieni heraldycznej w zwi?zku z pracami nad nowelizacj? ustawy o godle Rzeczypospolitej (2017–2019) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Zenon Piech — Herb czy logo? Problemy wspó?czesnej heraldyki samorz?dowej na przyk?adzie znaków miasta Krakowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Jan Ptak — Dzieje klasztoru Bo?ogrobców w Miechowie herbami pisane . . . . . . . . . . . . 63 Marek Kazimierz Bara?ski — Rycerstwo, mo?now?adztwo — pocz?tki . . . . . . . . . . . . 91 Przemys?aw Kaleta — „Wy?cie sobie a my sobie, ka?den sobie rzepk? skrobie”. Przejawy solidarno?ci rodowej u u?ytkowników herbu Laska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 W?odzimierz Czarnecki — Bazankowie w ziemi che?mskiej. Studium genealogiczno-w?asno?ciowe. Z dziejów migracji szlacheckich na Ru? Czerwon? . . . . . . . . 115 ?ukasz ?wik?a — Kariera Wspinków herbu Wilczekosy w rodzie Prusów. Od B?dkowa w ziemi ??czyckiej do ekspansji na Wschód w XIV–XVII w. . . . . . . . . . . . . . 129 Jerzy Adam Mrozowicki — Wieczwi?scy herbu Prus III z ziemi zawkrze?skiej w XV i XVI w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Andrzej Rachuba — Szlachta na Litwie: powstanie warstwy, rodzaje, status i pozycja w pa?stwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 S?awomir Karp — Przynale?no?? herbowa rodziny Pogirskich, mity a rzeczywisto?? . . . . 177 Henryk Litwin — Szlachta ruska Rzeczypospolitej. Szlachta — posesjonaci województw inkorporowanych w 1569 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Wojciech Iwa?czak — Arystokracja i król w Czechach w zwierciadle bajki zwierz?cej z ko?ca ?redniowiecza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 Wojciech Iwa?czak — Tristan reprezentantem rycerstwa? Przyk?ad czeski . . . . . . . . . . 223 Marcin Hlebionek — Piecz?cie i herb miasta Ornety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Marcin Hlebionek — Czternastowieczna piecz?? Solca Kujawskiego z wyobra?eniem ?w. Stanis?awa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 Marek L. Wójcik — Herb miasta Strzelina — historia i wspó?czesno?? . . . . . . . . . . . . 265 Zbigniew Chody?a — Herb Prus I na piecz?ci J?drzeja Kitowicza z 1769 roku. Dowód szlacheckiego pochodzenia pisarza po mieczu i wspó?przes?anka wskazuj?ca na zmian? prawdziwego nazwiska rodowego przez jego ojca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 RECENZJE S?awomir Górzy?ski — Gerhard Seibold, Der Wappenbrief. Ein Kompendium, t. 1, Textband (s. 1218), t. 2, Bildband (s. 786), Böhlau–Verlag, Wien 2020 . . . . . . . . . . . . . . . 339 IN MEMORIAM Andrzej Stefan Grzybowski (1 wrze?nia 1930–24 pa?dziernika 2020) (Andrzej Novák-Zempli?ski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345

Kod QR: