Korespondencja hetmańska obejmująca okres od połowy XVII do połowy XVIII
wieku, to bezcenne źródło do dziejów Rzeczypospolitej. Idea zebrania,
opracowania a następnie wydania listów pięciu hetmanów wywodzących się z
rodziny Potockich herbu Pilawa, narodziła się jako odpowiedz na pojawiające
się postulaty, niedostatecznego wykorzystania epistolografii w badaniach
nad dziejami państwa polsko-litewskiego. Listy wytwarzane w otoczeniu
kolejnych hetmanów koronnych, a kierowane do najważniejszych osób w
państwie, stanowiły i stanowią doskonałe źródło pokazujące mechanizmy
rządzenia państwem, kierowania jego armia, naświetlając jednocześnie
wszelkie wady i zalety ówczesnej polityki. Podobnie jak listy kierowane od
tychże osób do samych hetmanów. Rozproszone w wielu archiwach, znajdujących
się na terenie kilku krajów Europy, często nie dość znane, nie były
wykorzystywane przez historyków, w sposób na jaki zasługują. Oddawana w
ręce Czytelników seria „Listów hetmańskich rodu Potockich” ma być próba
naprawienia tej sytuacji i wprowadzenia do szerokiego obiegu naukowego
listów, które jak można mieć nadzieje, są świadkiem swoich czasów i dziś
uzyskują ponownie okazje by przemówić.
Listy hetmanów z rodziny Potockich wydane w ramach Serii
MONUMENTA POLNIAE EPISTOLARIA
Tom I. KORESPONDENCJA MIKOŁAJA POTOCKIEGO
Tom II. KORESPONDENCJA STANISŁAWA REWERY POTOCKIEGO
Tom III. KORESPONDENCJA SZCZĘSNEGO KAZIMIERZA POTOCKIEGO
Tom IV. KORESPONDENCJA ANDRZEJA POTOCKIEGO
Tom V. KORESPONDENCJA JÓZEFA POTOCKIEGO
Stanisław Rewera Potocki urodził się ok. 1589 roku. Był synem Andrzeja
Potockiego kasztelana kamienieckiego. Początkowo jako kuzyn Mikołaja
Potockiego hetmana wielkiego koronnego, pozostawał w jego cieniu, stabilnie
jednak rozwijając swoja karierę. Wykształcenie wojskowe zdobywał u boku
hetmana Stanisława Koniecpolskiego, walcząc z Kozakami i Szwedami. Potocki
obciążony został za porażkę pod Górznem w 1629 roku, co zahamowało dobrze
rozwijającą się jego karierę w wojsku koronnym. W efekcie tego buławę polną
koronną otrzymał z rąk króla dopiero w 1652 roku. W 1630 roku uczestniczył
w tłumieniu powstania kozackiego Tarasa Fedorowicza, a rok później został
senatorem Rzeczypospolitej, uzyskując godność wojewody bracławskiego.
Kolejne lata to kampanie wojenne, nowe urzędy, godności. Wybuch powstania
Bohdana Chmielnickiego wyniósł go do najważniejszych stanowisk w armii i to
już w 1648 roku, gdy po klęsce hetmanów pod Żółtymi Wodami i Korsuniem,
powołano go do rady wojskowej nowych regimentarzy. Dostrzegano jego
doświadczenie, ale także ostrożność w podejmowaniu decyzji. Dopiero jednak
śmierć Mikołaja Potockiego w 1651 roku i Marcina Kalinowskiego, rok
później, przyniosła mu samodzielność w dowodzeniu wojskiem. Już po dwóch
latach, tj. w 1654 roku otrzymał buławę wielką. Jego czas hetmaństwa, to
okres kryzysu państwa i armii. Wojny z Kozakami, Moskwą, Szwedami,
Siedmiogrodem, czy też wojna domowa, przynosiły ogrom wyzwań przed którymi
stanął. Był w tych latach, do swojej śmierci w 1667 roku, jednym z
najważniejszych polityków, na trwałe wpisując się losy Rzeczypospolitej.
Format B5, s. 308
;)
