Andrij Hurbyk
The Ukrainian Rural Community from the Fourteenth to the Eighteenth Century. An
Evolution of Basic Socio-territorial Forms
The author presents the changes and transformations of the Ukrainian rural community from the fourteenth to the eighteenth century in connection with altered ownership relations, the emergence of large landed estates and assorted forms of settlement. The research takes into consideration the specificity of various regions of Ukraine, primarily indicating the differences between its left-bank and right-bank parts. The discussed transformations and character of the rural community were also affected by political relations as well as the abandoning of the community by the peasants and the appearance of multi-farmstead settlements and villages, in the place of heretofore communes. The author based his studies on extant archival material, reaching the conclusion that as late as the eighteenth century, and in certain instances even later, the Ukrainian hromadas preserved communal forms dating from the old village commune. Nonetheless, due to the imposition of the corvée at the end of the eighteenth century, relations in the Ukrainian countryside succumbed to a basic change. In the opinion of the author, a discussion of the further fate of the remnants of the rural commune requires separate investigations based on source material.
Wspólnota wiejska na Ukrainie od XIV do XVIII w. Ewolucja podstawowych form społeczno-terytorialnych
Autor przedstawia zmiany i przekształcenia, jakim podlegała wspólnota wiejska na Ukrainie od XIV do XVIII w. w związku ze zmianami stosunków własności, powstawaniem wielkich majątków i różnymi formami osadnictwa. Autor uwzględnia w badaniach specyfikę różnych regionów Ukrainy, przede wszystkim wskazując na różnice między jej lewobrzeżną i prawobrzeżną częścią. Na przekształcenia i charakter wspólnoty wiejskiej miały też wpływ stosunki polityczne, przede wszystkim jednak rozwój własności indywidualnej, w tym szlacheckiej, a także wychodzenie chłopów ze wspólnoty oraz powstawanie osad i wsi wielozagrodowych, tworzących gromady w miejsce dotychczasowych wspólnot gminnych. Swoje badania autor prowadził na podstawie zachowanego materiału archiwalnego, dochodząc do wniosku, że jeszcze w XVIII w., a nawet i później, przetrwały w gromadach ukraińskich formy wspólnotowe wywodzące się z form dawnej wspólnoty wiejskiej. Jednak w końcu XVIII w., wraz z narzucaniem chłopom pańszczyzny, stosunki na wsi ukraińskiej uległy zasadniczej zmianie i przedstawienie dalszych losów pozostałości wspólnoty wiejskiej wymaga, zdaniem autora, dalszych, odrębnych badań źródłowych.
Wojciech Tygielski
Marchese Luigi Bevilacqua and his diplomatic mission in 1609
In the second half of 1609, Marchese Luigi Bevilacqua, an envoy of Tuscany, carried out
a courtesy diplomatic mission, whose intention was to inform European rulers about the
death of Grand Duke Ferdinand and the assumption of power by his first-born son, Cosimo
II. The route of the six months-long journey led through Modena, Parma, Mantua, Trent,
Innsbruck, Munich, Vienna, Cracow and Vilno — the seat of the court of Zygmunt III and
his wife, Konstancja, related to the Medici dynasty.
The diary, preserved in the Florentine archive, makes it possible to recreate the course
of the visits paid by the envoy at consecutive courts, together with elements of the
binding diplomatic ceremonial and, predominantly, the reception he encountered in Vilno on
the part of the entourage of the Polish queen, who at the time acted in the name of her
husband, engaged in battles waged near Smoleńsk.
The article presents also the envoy himself and his previous extensive diplomatic
experiences, within whose context the impression gained by Marchese Bevilacqua during his
stay in the Commonwealth and a highly favourable assessment of contacts with
representatives of the Polish-Lithuanian elite of power appear to be particularly
interesting.
Margrabia Luigi Bevilacqua i jego misja dyplomatyczna
W drugiej połowie 1609 r. poseł toskański, margrabia Luigi Bevilacqua, odbył
kurtuazyjną misję dyplomatyczną, której celem było poinformowanie zaprzyjaźnionych
władców europejskich o śmierci Wielkiego Księcia Ferdynanda i wstąpieniu na tron
florencki jego pierworodnego syna, Cosimo II. Trasa sześciomiesięcznej podróży wiodła
przez Modenę, Parmę i Mantuę, a następnie przez Trydent, Innsbruck, Monachium i
Wiedeń, do Krakowa i Wilna — na dwór Zygmunta III i jego spowinowaconej z Medyceuszami
żony, królowej Konstancji.
Zachowany we florenckim archiwum diariusz pozwala odtworzyć przebieg wizyt posła
toskańskiego na kolejnych dworach, wraz z elementami obowiązującego tam dyplomatycznego
ceremoniału, a przede wszystkim opisuje przyjęcie, jakie zgotowało mu w Wilnie
otoczenie polskiej królowej, której w kontaktach z dyplomatami przyszło wtedy
zastępować męża, nieobecnego, bo wojującego pod Smoleńskiem.
Artykuł prezentuje też sylwetkę posła i jego wcześniejsze bogate dyplomatyczne
doświadczenia, w kontekście których wrażenia margrabiego Bevilacqua z pobytu w
Rzeczypospolitej i jego bardzo pozytywna ocena kontaktów z przedstawicielami
polsko-litewskiej elity władzy okazują się szczególnie interesujące.
Małgorzata Karpińska
Images of the Romantic taedium vitae. Suicide in Polish Lands in 18151-1830
The author discusses social, political and personal motives for suicide and presents the attitude of public opinion to assorted groups of suicide victims. Attention is drawn to the specific ambience of the Romantic epoch, conducive for emulating literary models; the author also takes into consideration the legal and religious aspects of suicide. The source basis is composed predominantly of the press and diaries; greatest space is devoted to an analysis of the rather numerous cases of suicide among young officers, humiliated by Grand Duke Konstanty, commander-in-chief of the army of the Kingdom of Poland.
Oblicza romantycznego taedium vitae. Zamachy samobójcze na ziemiach polskich 1815-1830
Autorka omawia społeczne, polityczne i osobiste motywy zamachów samobójczych; przedstawia też stosunek opinii publicznej do różnych grup samobójców. Zwraca uwagę na specyficzny klimat epoki romantyzmu, sprzyjający naśladowaniu literackich wzorców; uwzględnia także prawne i religijne aspekty samobójstw. Na bazę źródłową składają się głównie prasa i pamiętniki: najwięcej miejsca poświęcono analizie dość licznych przypadków samobójstw młodych oficerów, znieważanych przez naczelnego dowódcę armii Królestwa Polskiego, wielkiego księcia Konstantego.
Michał Leśniewski
Leaders of the "Bittereinders" and their Struggle for Leadership and Role
in Shaping the Political Image of the Boers in Transvaal and Orange Free State in
1902-1907
The author of the article considers transformations affecting the Afrikaners in the wake of the Boer War. He analyses the course of the political struggle and divisions prevailing among the Boers, and proposes a presentation of the reasons for the political success of the Afrikaners, who since 1907 dominated the political life of South Africa.
Liderzy "Bittereinders" - ich walka o przywództwo i rola w kształtowaniu oblicza politycznego Burów w Transwalu i Oranii w latach 1902-1907
Autor artykułu zajmuje się przemianami wśród Afrykanerów po zakończeniu wojny burskiej. Analizuje przebieg walki politycznej i podziały wśród Burów. Stara się przedstawić przyczyny sukcesu politycznego Afrykanerów, którzy od 1907 r. zdominowali życie polityczne Afryki Południowej.
MISCELLANEA
Adam Burakowski
The Geography of Liber chamorum
The author examines Liber generationis plebeanorum (commonly known as Liber chamorum), written in the first half of the seventeenth century by Walerian Nekanda Trepka and containing a list of persons of plebeian or burgher origin, who, by assorted illegal ways, tried to become members of the estate of the nobility. The analysis pertains to the territorial distribution of information concerning the false noblemen. The most numerous entries mention persons from Little Poland (especially Cracow) and Mazovia. This fact reflects the dimension of the falsification or ascription of gentry status in precisely those regions; it also follows from the sources of information at the disposal of Trepka, encompassing chiefly those terrains.
Geografia Liber chamorum
Autor zajął się powstałym w pierwszej połowie XVII w. dziełem Waleriana Nekandy Trepki Marchese (zwanym popularnie Liber chamorum), zawierającym wykaz ludzi pochodzenia plebejskiego lub mieszczańskiego, którzy różnymi nielegalnymi drogami próbowali wejść do stanu szlacheckiego. Przedmiotem dokonanej analizy jest rozmieszczenie terytorialne wzmianek o fałszywych szlachcicach. Najwięcej wzmianek dotyczy ludzi pochodzących z terenu Małopolski (zwłaszcza z Krakowa) oraz z Mazowsza. Oddaje to rozmiar zjawiska fałszowania lub przypisywania sobie tytułu szlacheckiego w tych właśnie regionach, wynika też jednak ze źródeł informacji Trepki dotyczących głównie wspomnianych regionów.